Η σχεδία της Ευρώπης

Tου Νικου Κωνστανταρα

Κανείς δεν γνωρίζει πώς τελειώνει αυτή η ιστορία. Μετά την Ελλάδα, βλέπουμε την ΙρλανδΚανείς δεν  Κανείς  δεν  γνωρίζει πώς τελειώνει αυτή η ιστορία. Μετά την Ελλάδα, βλέπουμε την Ιρλανδία να λυγίζει υπό το βάρος του χρέους, να διαπραγματεύεται τον βαθμό εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στους αυριανούς πιστωτές της. Η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία ίσως βρεθούν στην ίδια μοίρα. Ολοι γνωρίζουμε ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετώπισε ποτέ το εγχείρημα της ενωμένης Ευρώπης. Πολλοί φοβούνται ότι το «φάρμακο» της αυστηρής οικονομικής εξυγίανσης μπορεί να είναι δηλητήριο. Κανείς δεν προτείνει διέξοδο άλλη απ’ αυτήν του δανεισμού και σκληρών δημοσιονομικών μέτρων.

Το σίγουρο είναι ότι οι λαοί της Ευρώπης -είτε πολίτες πλούσιων χωρών είτε των υπερχρεωμένων- είναι δύσθυμοι και φοβισμένοι. Βλέπουν ότι οι οικονομίες τους δεν αντέχουν στις παροχές τις οποίες είχαν συνηθίσει. Το χειρότερο: για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί Ευρωπαίοι άρχισαν να εκφράζουν ανοιχτά αντιπάθεια για άλλους Ευρωπαίους.

Είδαμε την αρχή αυτής της νέας μισαλλοδοξίας πριν από έναν χρόνο, όταν η Ελλάδα έπεσε εξαντλημένη σαν μεθυσμένος κωπηλάτης στο κατάστρωμα της ευρωπαϊκής σχεδίας. Η αγανάκτηση πολλών εταίρων, που έβλεπαν τους Ελληνες να καλοπερνούν για χρόνια χωρίς να τραβούν κουπί όσο οι άλλοι, γρήγορα μετατράπηκε σε οργή και χλεύη. Για πολλές εβδομάδες το σκάφος έπλεε ακυβέρνητο, ενώ οι εταίροι αναρωτιούνταν αν θα βοηθούσαν την Ελλάδα ή αν θα την άφηναν να βουλιάξει. Μόνον όταν είδαν τα σκυλόψαρα των αγορών να στρέφονται προς την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και άλλες χώρες, οι ηγέτες της Ευρώπης πείστηκαν ότι μόνο αν στήριζαν τους αδύναμους θα επιβίωναν οι ίδιοι. Η Ελλάδα διεσώθη, αλλά τώρα τραβάει κουπί υπό την αυστηρή επίβλεψη των εταίρων, δεμένη στη θέση της, με μειωμένη τροφή.

Επειδή οι Ελληνες αποδέχτηκαν την ενοχή τους για τις προηγούμενες σπατάλες, παραχώρησαν μεγάλο μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας χωρίς να προβάλουν την αναμενόμενη αντίσταση. Δέχθηκαν επιθέσεις από ξένους πολιτικούς και μεγάλη μερίδα του ξένου Τύπου. Η ενοχή των Ελλήνων απενοχοποίησε παράλογες αντιδράσεις άλλων. Μέσα στη δική μας ζάλη ήταν δύσκολο να καταλάβουμε τι μας συνέβη, γι’ αυτό, οι σημερινές, σκληρές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ιρλανδία και τη γνωστή μας τρόικα είναι τόσο διαφωτιστικές. Οι Ιρλανδοί χρειάζονται άμεσα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να σώσουν τις υπερχρεωμένες τράπεζές τους – οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο ολόκληρη την οικονομία της χώρας, ανεβάζοντας το φετινό έλλειμμα στο 32% του ΑΕΠ (διπλάσιο της Ελλάδας!). Σε αντάλλαγμα, οι Ευρωπαίοι εταίροι απαιτούν από την Ιρλανδία να αυξήσει τον συντελεστή εταιρικής φορολόγησης από το σημερινό 12,5%, λέγοντας ότι είναι παράλογο να στηρίξουν μια χώρα η οποία ελκύει ξένες εταιρείες σε βάρος άλλων χωρών-μελών της Ε.Ε. Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας απαντάει ότι αν πάρει μέτρα τα οποία θα διώξουν τις πολυεθνικές, θα μειωθούν τα φορολογικά έσοδα απ’ αυτές (που ισοδυναμούν με 5% του ΑΕΠ). Κι όμως, αν δεν αυξηθούν οι φόροι των εταιρειών, όλο το βάρος των περικοπών και φόρων θα πέσει πάνω στους πολίτες. Οι εταίροι βρήκαν την ευκαιρία να φέρουν την Ιρλανδία στα μέτρα τους.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ισχυρότερη ευρωπαϊκή χώρα -η Γερμανία- κερδίζει όταν το ευρώ πέφτει εναντίον άλλων νομισμάτων (αυξάνοντας τις εξαγωγές της), όταν το ευρώ ανεβαίνει (πουλώντας στους εταίρους της στην Ευρωζώνη) και όταν παρέχεται στήριξη στις υπερχρεωμένες χώρες (επειδή μεγάλο μέρος του χρέους τους ανήκει σε γερμανικές τράπεζες και επιχειρήσεις). Οπως πολύ σωστά λέει η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, η Γερμανία δεν έχει λόγο να απολογείται για την επιτυχία που είναι προϊόν σκληρής δουλειάς και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Η Γερμανία εμφορείται από την ανάμνηση και τον φόβο του οικονομικού εκτροχιασμού στον μεσοπόλεμο. Γι’ αυτό όφειλε να θυμάται επίσης ότι μάθημα της ίδιας εποχής είναι ότι η ταπείνωση των ηττημένων λαών θα βρει διέξοδο στην οργή και την εκδίκησή τους.

Αν η δική μας εποχή αφήσει κάποιο μάθημα για το μέλλον, ας είναι ότι η κρίση που ξέσπασε στην Ελλάδα το 2009 έδειξε την ανάγκη στενότερης συνεργασίας και συνεννόησης των εταίρων, όχι την ευκαιρία για πρωτόγονους εθνικισμούς. Για να φθάσει στο αύριο η σχεδία της Ευρώπης χρειάζεται πολλούς στα κουπιά, στιβαρό χέρι στο τιμόνι και καθαρό βλέμμα στον ορίζοντα.