Τα τελευταία 15-20 χρόνια γεμίσαμε οικονομολόγους και οικονομολογούντες σε κάθε γωνιά της πατρίδας, σε κάθε σπίτι και καφενείο και σε κάθε μέσο μαζικής ενημέρωσης που έπαιζε ή διαβαζόταν. Από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, τις οικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έως τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας covid-19 παγκοσμίως. Τι δεν ακούσαμε, άλλος το κοντό του άλλος το μακρύ του. Ένα είναι σίγουρο ότι, ο καθένας μιλούσε βασισμένος στα μικροσυμφέροντα του και κανείς με γνώμονα τη πραγματική ευημερία των πολιτών, λες και ξαφνικά η οικονομική επιστήμη έχασε τον προσανατολισμό της, με κάποιες εξαιρέσεις φυσικά. Χάθηκαν όλες οι αρχές, οι αξίες, οι επινοήσεις και οι ιδέες όλων των κλασικών, νεοκλασικών, κεϋνσιανών και μη, μονεταριστών και άλλων οικονομολόγων που έδωσαν τόσα πολλά στη διαμόρφωση, πορεία και εξέλιξη αυτής της επιστήμης. Στη πράξη όμως, δηλαδή στα εφαρμοσμένα οικονομικά, δεν κυριάρχησαν οι καλώς εννοούμενες εξελίξεις της επιστήμης, κύρια για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας , με συνέπεια τις μεγάλες οικονομικές ανισότητες και καταστροφές στους πολίτες εντός και εκτός των συνόρων των διαφόρων χωρών με συνήθως απρόβλεπτες αρνητικές κοινωνικές συνέπειες. Σαφώς και τα οικονομικά είναι κοινωνική επιστήμη, γι’ αυτό και ο χειρισμός τους απαιτεί μεγάλη προσοχή και ευαισθησία. Σαφώς και η χρήση των μαθηματικών, της στατιστικής και της οικονομετρίας βοήθησαν στην εξέλιξη της επιστήμης και ειδικά στην επινόηση ρεαλιστικών οικονομικών μοντέλων για εφαρμογή. Σαφώς είναι καλή εξέλιξη, σχετικά με την έστω και καθυστερημένη διδασκαλία των οικονομικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το αδιανόητο είναι όμως ότι οι βασικές έννοιες αυτής της επιστήμης δεν εκλαϊκεύτηκαν στους πολίτες τόσο όσο θα επαρκούσε για να αποφεύγονται φαινόμενα πανικού στην κοινωνία ειδικά σε περιόδους εθνικών και παγκόσμιων κρίσεων, πράγμα που επέτεινε τις όποιες συνέπειες. Το σημαντικό εδώ είναι ότι κάθε πολίτης γνωρίζει από τη γέννηση του κάποιες από τις βασικές έννοιες της επιστήμης αυτής έτσι κι αλλιώς ( π.χ. κατανάλωση, αποταμίευση, φόρος, ενοίκιο, τιμές, τράπεζα, επιτόκια κ.λ.π. ) γιατί ο καθένας κάνει τα κουμάντα του στο σπίτι του, στην οικογένεια του στο νοικοκυριό του. άρα έχει βάσεις οι οποίες απλά θέλουν κατάλληλο χειρισμό για να εμπλουτιστούν και να μετουσιωθούν σε κατανόηση του τι συμβαίνει στην οικονομία της χώρας αλλά και παγκοσμίως. Η παράμετρος αυτή δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίζεται όταν σε όλη την οικονομική θεωρία το νοικοκυριό αναγνωρίζεται σαν μία βασική οικονομική μονάδα, η άλλη είναι η επιχείρηση και η τρίτη το κράτος. Και δεν πέρασαν λίγα ο πολίτης και η επιχείρηση σ’ αυτή τη χώρα. Από υποτιμήσεις, ανεργία, αυξήσεις τιμών και επιτοκίων ιστορικά, σε capital controls, κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, 4-5 ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών, πτωχεύσεις επιχειρήσεων, κόκκινα δάνεια, κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση και την περίοδο των μνημονίων, μέχρι την ακατανόητη αύξηση των καταθέσεων του στις τράπεζες, που σημαίνει περιορισμό της κατανάλωσης, στη κρίση του covid-19, όταν οι κρατικές ενισχύσεις στοχεύουν κύρια στην διατήρηση του εισοδήματος και του βιοτικού επιπέδου του καθενός από εμάς, δηλαδή στη διατήρηση-αύξηση της κατανάλωσης.
Εάν δεν φροντίσουμε όλοι να καταλάβει ο κάθε πολίτης τι συμβαίνει στα οικονομικά, τότε θα είναι πολύ δύσκολη η ανάκαμψη από την οικονομική ύφεση που βρισκόμαστε λόγω της πανδημίας, θα καθυστερήσει να φανεί επειδή η ψυχολογία των πολιτών ( καταναλωτών ) δεν βρίσκεται εκεί που οι περιστάσεις απαιτούν, πράγμα που βελτιώνεται μόνο με τη γνώση. Έχουν λοιπόν καθήκον και υποχρέωση όλοι οι θεσμοί και οι διάφορες κοινωνικές ομάδες να ξεχάσουν τα μικροσυμφέροντα τους και να μεριμνήσουν για την μετάδοση της γνώσης που απαιτείται έτσι ώστε οι πολίτες όλης της χώρας να αποκτήσουν την αναγκαία γνωστική υποδομή για να παρακολουθούν τις εξελίξεις των καιρών. Έτσι το έργο των κυβερνήσεων, ειδικά στον τομέα της οικονομικής πολιτικής θα είναι πιο εύκολο.
Ειδικά οι οικονομολόγοι, ανεξαρτήτως κλάδου απασχόλησης, οφείλουν να περάσουν στην κοινωνία τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους περί τα οικονομικά και να μη αποδέχονται την πολιτικό λαϊκισμό και την δημαγωγία στα εφαρμοσμένα οικονομικά, από όπου και αν προέρχεται, αντιδρώντας εκκωφαντικά με κάθε τρόπο και μέσον. Είναι διαφορετική η βαρύτητα των λόγων τους.
Οι επιχειρηματίες, και ειδικά οι πετυχημένοι, είναι απαράδεκτο να συνδέουν την επιτυχία τους με τη γνώση των οικονομικών. Θα τους παρότρυνα να κάτσουν πρώτα στο θρανίο και να αποκτήσουν τη γνώση που απαιτούν οι περιστάσεις.
Τέλος, οι κυβερνήσεις να μη επιτρέψουν σε κανένα μέλος τους να ασκεί δημαγωγία περί τα οικονομικά και να λαϊκίζει στο βωμό των μικροπολιτικών συμφερόντων, διότι μια τέτοια συμπεριφορά δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση της κοινωνικής οχύρωσης απέναντι στις οικονομικής κρίσεις και την αντιμετώπιση τους.
Να θυμόμαστε όλοι μεγάλη κουβέντα του Κωνσταντίνου Καραμανλή ” οι Έλληνες είναι πολύ δύσκολος λαός για να κυβερνηθεί, και αυτό γιατί όλοι νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα ”. Αν έχουμε διδαχθεί λοιπόν κάτι από τις πρόσφατες οικονομικές κρίσεις είναι ότι δεν ξέρουμε πολλά για αυτές για να μπορούμε να αντιδρούμε έγκαιρα και ανώδυνα και συνεπώς δεν πρέπει να λέμε πολλά. Ας φροντίσουμε λοιπόν αυτό το χαρακτηριστικό μας να αλλάξει, μπορούμε τώρα, που έτσι κι αλλιώς θα αλλάξουν τα πάντα.