Μετά τη δίμηνη επιτυχή προσπάθεια της χώρας μας στην αντιμετώπιση της ραγδαίας διάδοσης της πανδημίας του covid-19, ήλθε η ώρα της επανεκκίνησης της οικονομίας, ενώ ο ιός είναι ακόμη εδώ, σε επίπεδα που επιτρέπουν την σταδιακή επάνοδο στην οικονομική κανονικότητα.
Μέχρι τώρα παγκόσμιοι και ευρωπαϊκοί θεσμοί και φόρουμ εκτίμησαν ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα για το 2020 θα είναι πολύ χαμηλή, μάλιστα κάποιοι προχώρησαν ανεπίτρεπτα και σε κάποιες πολύ απαισιόδοξες προβλέψεις οι οποίες την έτσι κι’ αλλιώς αναμενόμενη ύφεση την κατατάσσουν σε επίπεδα μεγάλης, πρωτόγνωρης οικονομικής ύφεσης, συμπίεσης και κάμψης. Οι βασικοί λόγοι που στηρίζουν τις προβλέψεις τους είναι η αναμενόμενη κάμψη του διεθνούς εμπορίου, λόγω της επίσης αναμενόμενης μείωσης της ζήτησης και της προσφοράς, αλλά και τις επίσης αναμενόμενες αναταράξεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Παροτρύνουν δε τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς να προσαρμόσουν τη δημοσιονομική και τη νομισματική πολιτική τους έτσι ώστε οι συνέπειες της πανδημίας να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία ή τις οικονομίες των χωρών τους όσο γίνεται λιγότερο. Δεν γίνεται καμία κουβέντα για τα υφιστάμενα αναπτυξιακά μοντέλα παγκοσμίως. Έτσι κι’ αλλιώς και χωρίς την πανδημία, το 2020 θα ήταν μια χρονιά οικονομικής ύφεσης παγκόσμια με μόνες τις λιγότερο ανεπτυγμένες και τις αναδυόμενες οικονομίες να τραβούν το κάρο. Πρώτη βασική επισήμανση λοιπόν είναι ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα αν οι συνιστώσες της παγκόσμιας οικονομίας δεν συνεργαστούν αφενός και δεν επιδείξουν πνεύμα κατανόησης και αλληλεγγύης αφετέρου.
Η Ελληνική Πολιτεία και η Κοινωνία, έχοντας πάρει πολύ καλό βαθμό και διεθνή αναγνώριση στο υγειονομικό κομμάτι της πανδημίας, έχουν υποχρέωση να προχωρήσουν με τον ίδιο βαθμό εμπιστοσύνης, αυτοσυγκράτησης και πειθαρχίας και στην οικονομική επανεκκίνηση. Απέκτησαν όμως κάποια καινούργια εργαλεία και συνήθειες στα οποία πρέπει να βασιστούν και εδώ. Θα μπορούσα να απαριθμήσω μερικά όπως, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη κυβέρνηση τους και στη δημόσια διοίκηση, η απόλυτη πειθαρχία όλων στην επιστήμη και τις εισηγήσεις της, η ρεαλιστική και όχι η πολιτική-λαϊκίστικη χρήση των ταμειακών διαθεσίμων της κυβέρνησης, οι νέοι τρόποι ενημέρωσης των πολιτών από τη κυβέρνηση τους και η αποδοχή τους, η μηχανοργάνωση πολλών υπηρεσιών του Δημοσίου και η αποδοχή της από τους πολίτες κ.ά.
Στη χώρα μας από τις πρώτες μέρες εκδήλωσης της πανδημίας από κοινού με την υγειονομική αντιμετώπιση της, η κυβέρνηση πήρε άμεσα μία σειρά οικονομικών μέτρων που αποσκοπούσαν στην μεγαλύτερη ενίσχυση του τομέα υγείας και όλων των κοινωνικών παροχών, στην διατήρηση της απασχόλησης και στην ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων, παρέχοντας εγγυήσεις και επιστρεπτέες προκαταβολές, μεταθέτοντας παράλληλα τις πληρωμές των πολιτών στο Δημόσιο και στα Ασφαλιστικά ταμεία. Με λίγα λόγια, αύξησε τη Δημόσια Δαπάνη και μείωσε τα Δημόσια Έσοδα με σύνεση και ψυχραιμία ( Δημοσιονομικά μέτρα ), βρίσκοντας δημοσιονομικό χώρο μέσα από τις αποφάσεις των οργάνων της Ε.Ε., ενώ εξασφαλίζοντας πόρους από την Ε.Ε. και την ΕΚΤ ( Νομισματικά μέτρα ) προχώρησε σε άμεσα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων μέσω του τραπεζικού συστήματος. Και εδώ μπαίνει το βασικό ερώτημα του βαθμού προσαρμογής του τραπεζικού συστήματος, του μόνου προβληματικού κατά την άποψη μου κρίκου, στην υφιστάμενη κατάσταση. Αυτά έκανε η κυβέρνηση με τους αυτόματους σταθεροποιητές να κάνουν σίγουρα τη δουλειά τους, θα κάνει κι’ άλλα πιο στοχευμένα, και κυρίως τις μεγάλες δημόσιες επενδύσεις υποδομών ( ως γνωστόν με τον μεγαλύτερο πολλαπλασιαστή επί του ΑΕΠ ) μέχρις ότου κριθεί ότι η οικονομία επανεκκίνησε χωρίς επιστροφή. Είναι όμως εύκολο να προσδιοριστεί αυτό το χρονικό σημείο ; Καθόλου, κυρίως γιατί δεν είναι εύκολο το χρονικό σημείο της επανεκκίνησης και των άλλων οικονομιών παγκοσμίως, κατάσταση για την οποία μια ανοιχτή οικονομία πρέπει σαφώς να ενδιαφέρεται. Ωστόσο μέχρι να γίνει αυτό, υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν στην ελληνική οικονομία έτσι ώστε όταν η παγκόσμια οικονομία επανεκκινήσει, αλλά και στη συνέχεια, τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα να είναι σημαντικότερα και σπουδαιότερα. Είναι ευκαιρία η παραγωγική δομή της οικονομίας της χώρας μας να επανασχεδιαστεί τώρα στη βάση του συγκριτικού πλεονεκτήματος και της αυξημένης παραγωγικότητας, με την υποχρεωτική προσθήκη ερευνητικών κέντρων, χρηματοδοτούμενων και με ιδιωτικά κεφάλαια, σε κάθε τομέα στον οποίον υπερέχει συγκριτικά με άλλες χώρες. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε μερικούς από αυτούς τους τομείς όπως, η πρωτογενής παραγωγή, ο τουρισμός, η καθαρή ενέργεια, οι νέες τεχνολογίες κ.ά. Όμως στη χώρα μας πρέπει να αλλάξει και η δομή των οικονομικών μοντέλων. Πρέπει να προβλεφθούν οι επιδράσεις στα οικονομικά εξωγενών παραγόντων όπως, της μετανάστευσης και του προσφυγικού, των πανδημιών και των γεωπολιτικών κινδύνων. Και το κρίσιμο ερώτημα του αν υπάρχουν τα μυαλά για να γίνουν όλα αυτά, απαντήθηκε με τον πιο εκκοφαντικό τρόπο από τους γιατρούς μας στον τρόπο αντιμετώπισης της μετάδοσης της πανδημίας, κάτι που παραδέχθηκε ευθέως η διεθνής κοινότητα. Αν και στην οικονομία ακολουθηθεί το ίδιο μοντέλο τότε μπορώ από τώρα να προδικάσω το θετικό αποτέλεσμα. Για τα πεπραγμένα του τραπεζικού συστήματος την τελευταία δεκαετία και την προσαρμογή του στις τρέχουσες και μελλοντικές οικονομικές εξελίξεις-απαιτήσεις θα επανέλθω με ιδιαίτερη ανάρτηση.