Έπρεπε να κλονιστούν συθέμελα οι οικονομίες όλου του πλανήτη για να ξαναγυρίσουν οι προβληματισμοί του Κεϋνσιανισμού όπως εξελίχτηκαν από την εποχή του μεγάλου Άγγλου φιλόσοφου και οικονομολόγου J.M.Keynes. Βαθιά προβληματισμένος και ιδιαίτερα επηρεασμένος ο ίδιος από τα συμβάντα κατά τη διάρκεια και μετά το οικονομικό κραχ του 1929 στη παγκόσμια οικονομία, ιδιαίτερα από την καθίζηση των επενδύσεων την οποία απέδωσε σε συναισθηματικούς λόγους ( αισιοδοξία-απαισιοδοξία )-το περιβόητο animal spirits- ανέπτυξε τις οικονομικές θεωρίες του οι οποίες υπήρξαν το ευαγγέλιο για όλες τις οικονομίες του κόσμου μέχρι και την δεκαετία του 1960. Θεωρίες με άξονα τα μακροοικονομικά και κυρίως την παρεμβατική πολιτική του κράτους όταν ήταν αναγκαία και ειδικά στις περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων, μεθερμηνευόμενο ότι δεν θα ενοχλούσαν ιδιαίτερα οι ελλειμματικοί προϋπολογισμοί των κρατών στις περιόδους αυτές, σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές ( γερμανικές ) μνημονιακές πολιτικές ισοσκελισμένων ή πλεονασματικών προϋπολογισμών . Σαν φιλόσοφος που ήταν, έλεγε ξεκάθαρα ότι οι οικονομικές παρεμβάσεις του είχαν στόχο την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας αλλά εκδήλωνε και την σφοδρή του επιθυμία για την αρμονική κοινωνική συμβίωση ( περιορισμός εισοδηματικών ανισοτήτων ). Από ‘κει και μετά οι θεωρίες αυτές δέχτηκαν σφοδρές κριτικές που έφτασαν μέχρι το σημείο της κατάργησης των μακροοικονομικών από την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα, τόσο στην έρευνα όσο και στη διδασκαλία καθώς και από τους παγκόσμιους οικονομικούς θεσμούς. Ειδικότερα οι κριτικές αυτές επικεντρώθηκαν στο γεγονός ότι όλες οι θεωρίες του βασίστηκαν σε μη ρεαλιστικές υποθέσεις και ως εκ τούτου δεν είχαν καμία αξία στα εφαρμοσμένα οικονομικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και μετά . Μετά από 35 χρόνια, περίπου το 2003, έπαψαν οι πάντες να μιλούν για μακροοικονομία, λες και τα μακροοικονομικά μεγέθη αυτορρυθμιζόταν και δεν χρειαζόταν καμία κρατική παρέμβαση στα εφαρμοσμένα οικονομικά ( μέσω δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής ) καταντώντας τις κεντρικές τράπεζες απολύτως εξαρτημένους θεσμούς-μαριονέτες των αγορών. Ευτυχώς έμειναν κάποιοι, γραφικοί για πολλούς, οπαδοί των θεωριών αυτών- επιστήμονες παγκόσμιου κύρους ( P.Krugman ) οι οποίοι συνέχισαν διαχρονικά τη συγκριτική αναφορά με άλλες θεωρίες και ανέδειξαν τις εμπειρικές τους ανεπάρκειες, αλλά ήταν τόσο λίγοι, αν και δυνατές φωνές, για να μπορέσουν να επηρεάσουν το κλίμα που τελικά επικράτησε. Ποιό δηλαδή, το κλίμα των αγορών, οι οποίες ξέρουν, και αυτορρυθμίζουν τις οικονομίες. Τρίχες κατσαρές, νάχαμε να λέγαμε, και επί πλέον παρέμειναν παγερά αδιάφοροι που έριξαν τις οικονομίες του κόσμου στα τάρταρα της ύφεσης και της ανεργίας.
Και τώρα, με τις ήδη τεράστιες οικονομικές συνέπειες της πανδημίας covid-19 οι σκέψεις όλων γύρισαν πίσω στο 1960, και αναρωτιούνται, μήπως ο Keynes είχε δίκιο, μήπως οι υποθέσεις και οι προβλέψεις του ήταν ρεαλιστικές, μήπως πρέπει να ξαναδούμε τα μακροοικονομικά μεγέθη, μήπως οι αγορές ρήμαξαν τα πάντα και τώρα πρέπει να ξεκινήσουμε από το μηδέν ;
Ναι λοιπόν κύριοι, η κρίση αυτή δεν θα τελειώσει γρήγορα αφενός και αφετέρου κανείς δεν γνωρίζει το βάθος και την ένταση των συνεπειών της και σε κάθε περίπτωση τα κράτη θα παίξουν βασικό ρόλο στην ανάκαμψη των οικονομιών όλου του πλανήτη, ανεξάρτητα αν τα καθεστώτα είναι καπιταλιστικά ή σοσιαλιστικά ή ό,τι άλλο. Θα χρειαστούν κύρια μεγάλες παραγωγικές επενδύσεις που μόνο οι κεντρικές κυβερνήσεις μπορούν να αναλάβουν ( π.χ. μεγάλα έργα υποδομής ) έτσι ώστε με μπροστάρη το κράτος να αλλάξει η ψυχολογία των πολιτών, να είναι δεδομένη η απασχόληση και να αρχίσουν να λειτουργούν οι οικονομίες ( π.χ. κατανάλωση ). Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους και να επικεντρωθούν στους παραδοσιακούς στόχους τους. Ο αγώνας δεν θα είναι εύκολος, οι αγορές θα αντισταθούν, όμως οι πολίτες έμαθαν τώρα, έχουν δύο δυσάρεστες εμπειρίες , την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την παρούσα της πανδημίας και θα επιζητήσουν σοβαρές κυβερνήσεις με προγραμματικές μακροοικονομικές προβλέψεις, με ανάλογο ρεγουλάρισμα της συμπεριφοράς των συστημικών τραπεζών κ.ά.. Θα απαιτηθούν έντιμες συνεργασίες και όχι επίδειξη δύναμης γιατί η κρίση αυτή κτύπησε ήδη βαριά τους κατ’ επίφαση μεγάλους. Ας δούμε και κάποια νούμερα του β’ τριμήνου του 2020, σε σχέση με το 2019, για την ύφεση, στις ΗΠΑ 31,7%, στην Ισπανία 22,1%, στη Μ. Βρετανία 20,4%, στην Ιταλία 17,3%, μ.ο. ΕΖ 15%, μ.ο. Ε.Ε. 14,1%, στην Γερμανία 11,7% στον Καναδά 11,5% και στην Αυστραλία 7%. Είναι καλή λοιπόν η ευκαιρία για αλλαγές στα παραγωγικά μοντέλα όλου του πλανήτη με σεβασμό στη κλιματική αλλαγή, είναι ανάγκη η δίκαιη κατανομή του εισοδήματος και απαραίτητη η αλληλεγγύη. Είναι καθήκον όλων να θεσπίσουν κανόνες λειτουργίας των αγορών που θα συνδράμουν στα παραγωγικά μοντέλα που θα προκριθούν και θα σταματήσουν το ανελέητο κερδοσκοπικό τζογάρισμα. Είδομεν………